Προορισμός Darfur: Ένας νέος ψυχρός πόλεμος για το πετρέλαιο
Ο Vijay Prashad είναι καθηγητής στο Trinity College του Χάρτφορντ
Αρχικό κείμενο: http://www.metamute.org
AFRICOM
Το Φεβρουάριο, ο Bush ανήγγειλε τη δημιουργία μιας νέας μαχητικής δύναμης για την Αφρική. Μετά από αρκετά χρόνια συζητήσεων, το Πεντάγωνο συμφώνησε τελικά στη δημιουργία της AFRICOM[1] (Αφρικάνικη Στρατιωτική Διοίκηση), που θα “ανακουφίσει” την EUCOM και την CENTCOM, που είχαν από κοινού πριν την ευθύνη για την Αφρική. Η AFRICOM, προς το παρόν θα στεγαστεί στη Γερμανία έως ότου βρεθεί ένας χώρος σε αφρικάνικο έδαφος, με τη Λιβερία ήδη να πιέζει να παίξει τον οικοδεσπότη. Ως απάντηση στην κριτική ότι η AFRICOM επιδιώκει στρατιωτικές λύσεις στα αφρικανικά προβλήματα, η γραμματέας του «Defence for African Affairs» διαβεβαίωσε ότι η «στρατιωτική διοίκηση της Αφρικής δεν πρόκειται να δράσει στρατιωτικά στην Αφρική. H AFRICOM είναι για την πρόληψη και όχι για τη διεξαγωγή πολέμων».
Ο Robert Moeller, που ηγήθηκε της ομάδας δημιουργίας της AFRICOM, επισήμανε ότι «η αυξανόμενη σημασία της (αφρικάνικης) ηπείρου στις ΗΠΑ», ιδιαίτερα για στρατηγικούς και οικονομικούς λόγους, καθιστούν αυτήν την ανάπτυξη απαραίτητη. Πριν κάποιο καιρό βέβαια η επιχειρηματολογία για τη δημιουργία της AFRICOM ήταν διαφορετική και αφορούσε το Darfur [2] και την αποτυχία των ΗΠΑ να ενεργήσουν στη γενοκτονία της Ρουάντας το 1994. Φυσικά το ζήτημα που θίγεται λιγότερο είναι η σημασία των αφρικανικών πόρων για την αμερικάνικη οικονομία και τις πολυεθνικές εταιρίες. Το πετρέλαιο είναι, φυσικά, κεντρικός χαρακτήρας σε αυτήν την ιστορία.
Τον Σεπτέμβριο του 2002, οι New York Times είχαν ένα άρθρο με κεντρικό τίτλο «Στο φλερτάρισμα με την Αφρική, οι ΗΠΑ συμπαθούν την προίκα: το πετρέλαιο». Το άρθρο ανέφερε τον τότε γραμματέα ενέργειας που είχε δηλώσει, «η ενέργεια από την Αφρικής αποτελεί ένα όλο και σημαντικότερο ρόλο στην ενεργειακή ασφάλειά μας». Το επόμενο έτος, ένας ανώτερος υπάλληλος του Πενταγώνου έλεγε: «μια βασική αποστολή για τις αμερικάνικες δυνάμεις (στην Αφρική) θα ήταν να εξασφαλιστεί η ασφάλεια των πετρελαιοφόρων περιοχών της Νιγηρίας, οι οποίες θα μπορούσαν στο μέλλον να αποτελέσουν τουλάχιστον το 25% [3] όλων των αμερικάνικων εισαγωγών πετρελαίου».
Από τις 9/11 και έπειτα, η επείγουσα ανάγκη μιας σταθερής πηγής πετρελαίου έχει αυξηθεί. Σε ένα βιβλίο του ο ιστορικός John Ghazvinian, επισημαίνει ότι όχι μόνο το αφρικανικό πετρέλαιο είναι υψηλής ποιότητας, αλλά έχει και άλλα σημαντικά πολιτικά πλεονεκτήματα: οι περισσότερες χώρες της Αφρικής δεν είναι μέλη του ΟΠΕΚ, το πετρέλαιό τους δεν ανήκει σε καμιά μεγάλη επιχείριση πετρελαίου, και είναι κατά ένα μεγάλο μέρος παράκτιο (offshore), που σημαίνει «ότι ακόμα κι αν ένας εμφύλιος πόλεμος ή μια βίαια εξέγερση ξεσπάσει (μια μόνιμη ανησυχία στην Αφρική), οι επιχειρήσεις πετρελαίου μπορούν να συνεχίσουν να αντλούν το πετρέλαιο με μικρή πιθανότητα να επηρεαστούν από δολιοφθορές, ληστείες ή εθνικιστικές εξάρσεις».
Το 80% των πετρελαϊκών αποθεμάτων που ανακαλύφθηκαν μεταξύ 2001 και 2004 προέρχονταν από τη δυτική Αφρική, από όπου οι ΗΠΑ προμηθεύουν αυτήν την περίοδο μόνο 12% του συνολικού ανεφοδιασμού τους. Η δυτική Αφρική είναι μια κρίσιμη περιοχή για τα αμερικάνικα ενδιαφέροντα, τόσο κρίσιμη ώστε να υποκρίνονται ανοιχτά ότι προωθούν τη δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα στην περιοχή.
ον Απρίλιο του 2006, η Condoleezza Rice καλωσόρισε θερμά τον «ειδικό φίλο της», τον Teodoro Obiang, της ισημερινής Γουινέας. Οι ΗΠΑ πολλές φορές έχει κατηγορήσει το καθεστώς Obiang για παραβιάσεις των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Αν και η Γουινέα είναι μια από τις χώρες με τους φτωχότερους ανθρώπους της Αφρικής, είναι ο τρίτος μεγαλύτερος παραγωγός πετρελαίου στην ήπειρο, με της οποίας το πετρέλαιο ελπίζουν οι ΗΠΑ να τροφοδοτήσουν τη χώρα τους.
Για δεκαετίες, οι περιοχές πετρελαίου στη δυτική Αφρική ήταν «έλη εξέγερσης» (όπως έγραψε η διεθνής ομάδα κρίσης σε μια έκθεση του 2006). Οι πόλεμοι στο δέλτα του Νίγηρα, για παράδειγμα, απειλούν ζωές και κοινότητες, αλλά και βαρέλια πετρελαίου. Τόσο οι νιγηριανές όσο και αμερικάνικες κυβερνήσεις ανησυχούν για το «έλεγχο των πόρων», και είναι στόχος των νιγηριανών στρατιωτικών να πατάξουν κάθε διαφωνία. Οι πόλεμοι στο Κογκό (για τα διαμάντια και το κοβάλτιο) και στη δυτική Αφρική (για το πετρέλαιο) έχουν ανάψει φωτιές στην ήπειρο. Οι ΗΠΑ έχουν δεσμευτεί μέχρι τώρα με αυτές τις συγκρούσεις μέσω των εθνικών στρατών της Αφρικής, οι οποίοι έχουν γίνει οι φρουρές των μεγάλων εταιριών. Τίποτε όμως από αυτά δεν μπορεί να δικαιολογηθεί άμεσα ως προστασία της εξόρυξης των πόρων και έτσι έχει ενταχθεί στη φιλολογία του πολέμου ενάντια στην τρομοκρατία. Κάτω από αυτήν την ενδυμασία, οι ΗΠΑ κίνησε στρατιωτικές δυνάμεις της στα διάφορα μέρη της Αφρικής, όπου εκπαίδευσε τους αφρικανικούς στρατούς ώστε να είναι σε θέση να επέμβουν στους όλο και περισσότερο επικίνδυνους πολέμους για την εξασφάλιση των πόρων.
Αν η αμερικάνικη κυβέρνηση φαίνεται πιο χαμηλών τόνων στην προσέγγισή της, τα συντηρητικά think-tank της δεν αισθάνονται καμία τέτοια τύψη. Το Heritage Foundation πίεζε καιρό για για τη δημιουργία της AFRICOM, και αδιαμφισβήτητα κίνησαν τον Donald Rumsfeld να εξετάσει το θέμα. Το 2003 μια μελέτη του Heritage Foundation με τίτλο «ΗΠΑ στρατιωτική βοήθεια για την Αφρική: Μια καλύτερη λύση», υποστήριζε: «Η δημιουργία μιας αφρικανικής στρατιωτικής δύναμης θα προχωρούσε αρκετά προς τη μετατροπή των καλά-στοχευμένων στρατηγικών προτεραιοτήτων της διοίκησης των Μπους για την Αφρική σε πραγματικότητα». Αντί να προσεγγίσει την Αφρική διπλωματικά, είναι καλύτερα να κάνει διπλωματία με τα όπλα. «Η Αμερική δεν πρέπει να φοβάται να υιοθετήσει στρατιωτική δύναμη αποφασιστικά όταν απειλούνται ζωτικής σημασίας εθνικά συμφέροντα», συνεχίζει η μελέτη. Εντούτοις, οι ΗΠΑ δεν θα πρέπει πάντα να στέλνει τους δικούς της στρατιώτες. «Μια μικρότερη στρατιωτική δύναμη για την Αφρική θα έδινε στις ΗΠΑ ένα όργανο με το οποίο να συμμετέχει αποτελεσματικά στην ήπειρο και να μειώσει τη πιθανότητα να πρέπει να επέμβει άμεσα». Η AFRICOM θα ανέλυε την κατάσταση, θα λειτουργούσε «στενά με τους στρατιωτικούς ηγέτες», θα συντόνιζε την κατάρτιση και θα διεύθυνε τις κοινές ασκήσεις. Με άλλα λόγια, οι ΗΠΑ θα έκαναν τις αφρικανικές στρατιωτικές δυνάμεις λειτουργικές όχι μόνο με το αμερικάνικο πολεμικό υλικό αλλά και με τα αμερικάνικα ενδιαφέροντα. Όταν η AFRICOM έγινε μια πραγματικότητα, το Heritage Foundation χαιρέτισε τη «μακροχρόνια αναμενόμενη» κίνηση.
Κίνα και Αφρική
Σε μια σύσκεψη των αφρικανικών ηγετών στη Σαγκάη τον Μάιο, η κινεζική κυβέρνηση υποσχέθηκε $20 δισεκατομμύρια για την ανάπτυξη της ηπείρου. Τον Ιανουάριο, το κινεζικό υπουργείο εξωτερικών διέρρευσε τη Λευκή Βίβλο που επισήμανε ότι αντίθετα από την ευρωπαϊκή και αμερικάνικη επενδυτική δραστηριότητα, η κινεζική χρηματοδότηση για την Αφρική θα χαρακτηρίζονταν από τη δικαιοσύνη και τη βιώσιμη ανάπτυξη. Η μεταφορά τεχνολογίας, η είσοδος των αφρικανικών αγαθών στην κινεζική αγορά χωρίς εμπόδια, και η είσοδος της κινεζικής χρηματοδότησης για τα αναπτυξιακά έργα είναι τα κύρια στοιχεία της κινεζικής στρατηγικής. Με την ευρωπαϊκή και αμερικάνικη βοήθεια σε ένα χαμηλό επίπεδο και με την αντίσταση από τις ΗΠΑ και την Ευρώπη στο συμβιβασμό στο χρέος των αφρικανικών κρατών, η κινεζική πρόταση χαιρετίστηκε σε πολλά μέρη της Αφρικής.
Αλλά στην Ουάσιγκτον, μεταξύ των στρατηγικών υπευθύνων (όπως εκείνοι του Heritage Foundation), η είσοδος της Κίνας στην Αφρική έχει προκαλέσει ανησυχία. Για τους ανθρώπους του Heritage Foundation και του λευκού οίκου, η AFRICOM είναι μια απάντηση στην Κίνα όπως είναι στις αυξανόμενες αντιτρομοκρατικές προσπάθειες στην ήπειρο. Φυσικά και η Κίνα δεν είναι στην Αφρική για αλτρουιστικούς λόγους. Το ένα τέταρτο των εισαγωγών ακατέργαστου πετρελαίου της προέρχεται ήδη από την Αφρική. Οι αφρικανικές κυβερνήσεις γνωρίζουν καλά τον ανταγωνισμό μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας, και τον χρησιμοποιούν ως προς τα συμφέροντά τους.
Ένας νέος ψυχρός πόλεμος για το πετρέλαιο έχει αρχίσει στην Αφρική, αλλά οι νέοι φορείς είναι οι ΗΠΑ (ως πρόσωπο των παγκοσμίων πετρελαϊκών εταιριών) και η Κίνα. Η τελευταία υποσχέθηκε να επενδύσει $10 δισεκατομμύρια στο Σουδάν, και αγοράζει αυτήν την περίοδο 70% του σουδανέζικου πετρελαίου, ενώ οι αμερικάνικες πετρελαϊκές εταιρίες δεν μπορούν να κάνουν εμπόριο με το Σουδάν ως συνέπεια του εμπάργκο που ισχύει από το 1997. Η αξία αυτού του πετρελαίου είναι μεγαλύτερη, εντούτοις, από τα χρήματα.
Από το 1984-85, η δυτική σουδανέζικη επαρχία του Darfur ήταν σε μια παρατεταμένη κρίση. Οι μάχες για τις περιοχές συνεχίστηκαν για δύο δεκαετίες προτού η διασπασμένη ισλαμιστική κυβέρνηση του Χαρτούμ εξοπλίσει με όπλα τις εκεί φυλές (που είχαν αρχίσει να επανακτούν το σεβασμό τους μέσω μιας ρατσιστικής ιδεολογίας από μια ομάδα αποκαλούμενη Tajamu Al Arabi). Αυτές οι φυλές άρχισαν μια επίθεση ενάντια στους γείτονές τους. Σε λίγα μόλις χρόνια πάνω από ένα εκατομμύριο άνθρωποι διώχτηκαν από τα σπίτια τους στο γειτονικό Τσαντ, ενώ ο ΟΗΕ υπολογίζει ότι περίπου 70.000 έχουν σκοτωθεί. Ο ΟΗΕ κάλεσε την κατάσταση του Σουδάν «έγκλημα ενάντια στην ανθρωπότητα», ενώ οι ΗΠΑ, αχαρακτήριστα, το ονόμασαν τη γενοκτονία. Για μια στιγμή η αφρικανική ένωση ήταν σε θέση να σταθεροποιήσει την κατάσταση, αν και δεν πέτυχε να βρει μια πολιτική λύση στο πρόβλημα καθώς δεν είχε την οικονομική δυνατότητα να πληρώσει τα στρατεύματά της. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, που πλήρωνε τους μισθούς των στρατευμάτων, άρχισε να παρακρατά τα κεφάλαια και αυτό αποδυνάμωσε βαθμιαία τις διαδικασίες διατήρησης της ειρήνης.
Ο Mahmood Mamdani, ενός από τους κορυφαίους εμπειρογνώμονες της Αφρικής, λέει: «Υπάρχει μια κοινή προσπάθεια να μετατοπιστεί ο πολιτικός έλεγχος της επέμβασης στο Darfur, από το εσωτερικό της Αφρική στο εξωτερικό». Με άλλα λόγια, οι ΗΠΑ και η Ευρώπη προσπαθούν να ελέγξουν τη δυναμική αυτού που συμβαίνει στην Αφρική και να μην επιτρέψουν σε μια γηγενή, διακρατική αντιπροσωπεία να αποκτήσει είτε την εμπειρία που παρέχει αυτό, είτε τον σεβασμό που θα κέρδιζε εάν πετύχει. Η αφρικανική ένωση έχει υπονομευθεί έτσι ώστε μόνο οι ΗΠΑ να μπορούν να εμφανιστούν ως σωτήρες των πολιορκούμενων ανθρώπων Darfur.
ν τω μεταξύ το γεγονός ότι οι εκστρατείες για να σωθούν οι κάτοικοι του Darfur επικεντρώνονται στο ρόλο της Κίνας είναι προς όφελος της Αμερικής. Ο συνασπισμός Save Darfur στις ΗΠΑ, για παράδειγμα, έχει εκδώσει μια έκθεση σχετικά με τη «θανάσιμη συνεργασία» μεταξύ του Σουδάν και της Κίνας αλλά δεν λέει τίποτα για το ρόλο των ΗΠΑ στην υπονόμευση των προσπαθειών της αφρικανικής ένωσης. Ο εν λόγω συνασπισμός, που είναι η μεγαλύτερη αμερικάνικη οργανωτική ομπρέλα, δημιουργήθηκε το 2004 μέσω της συνεργασίας του αμερικάνικου μουσείου ολοκαυτώματος (United States Holocaust Memorial Museum ) και της αμερικανικής εβραϊκής παγκόσμιας υπηρεσίας (American Jewish World Service). Στόχος τους είναι να ασκήσουν πιέσεις για εκεχειρία και να στοχεύσουν σε μια ενδεχόμενη συμφωνία ειρήνης στην περιοχή. Στην πραγματικότητα φαίνεται να μην έχει καμία διάθεση να κάνει κάτι πέραν του να ασκήσει πίεση στην Κίνα και να ζητήσει από την αμερικάνικη κυβέρνηση να υιοθετήσει σκληρή στάση ενάντια στο Χαρτούμ.
Τα «κεφάλια» του συνασπισμού Save Darfur και το δίκτυο επέμβασης γενοκτονίας (Genocide Intervention Network) που οργανώνεται από το κέντρο για την αμερικανική πρόοδο, είναι όλοι φιλελεύθεροι δημοκράτες που διαδραμάτισαν κάποιους ρόλους στην κυβέρνηση Κλίντον. Η εκστρατεία αυτή τους επιτρέπει να κρατήσουν αποστάσεις από τις υπερβολές του καθεστώτος του Μπους ενώ παράλληλα να συντηρούν την έννοια «ανθρωπιστική επέμβαση» (όπως στον πόλεμο Κοσόβου του 1999) που υιοθέτησε η εξωτερική πολιτική του Clinton. Για αυτούς τους λόγους, αυτές οι ομάδες έχουν αρχίσει να «προωθούν» το σύνθημα, «έξω από το Ιράκ, μέσα στο Darfur».
Ο αποκλεισμός των εναέριων ζωνών αποκλεισμού και των κυρώσεων δεν είναι λόγια του αέρα, αλλά θα συμβεί σύντομα. Ο Nicholas D. Kristof, των New York Times, απαίτησε τη δημιουργία αμερικάνικης «εναέριας ζώνης αποκλεισμού» στο Darfur, που θα ήταν η αρχή μιας στρατιωτικής απάντησης σε αυτό που ονομάζεται, σύμφωνα με την αφρικανική ένωση, μια έκρυθμη πολιτική κατάσταση (οι επαναστατικές ομάδες έχουν χωριστεί και επιτίθενται σε εργαζόμενους σε ανθρωπιστικούς οργανισμούς).
Το Μάιο, ο Μπους εφάρμοσε μονομερώς σφιχτότερες οικονομικές κυρώσεις, και υποσχέθηκε να κινήσει ένα άλλο ψήφισμα του Συμβουλίου Ασφαλείας. Το ότι ο προϊστάμενος της AFRICOM είναι ο προηγούμενος διοικητής του τάγματος που ηγήθηκε της επιχείρησης Restore Hope στη Σομαλία το 1993 είναι ένα δυσοίωνο σημάδι. Μπορούν μια επίθεση με πυραύλους Cruise στο Χαρτούμ (μια επανάληψη του 1998) και μια εισβολή στο Darfur να λύσουν την τρέχουσα κρίση, ή θα δημιουργούσε άλλο ένα Ιράκ στην Αφρική;
- http://www.eucom.mil/africom/
- http://en.wikipedia.org/wiki/Darfur || http://en.wikipedia.org/wiki/Darfur_conflict
- Σύμφωνα με έκθεση του National Intelligence Council του 2000, όπου εκείνη την εποχή οι ΗΠΑ εισήγαγαν το 16% του πετρελαίου τους από τις περιοχές της υποσαχάριας Αφρικής.
